Η λέξη Θεοφάνια σημαίνει φανέρωση/αποκάλυψη του Θεού και αναφέρεται στην φανέρωση της Αγίας Τριάδας που έγινε κατά την Βάπτιση του Χριστού.
Λίγο καιρό πριν ξεκινήσει ο Ιησούς Χριστός την διδασκαλία του, ο Ιωάννης ο Πρόδρομος εγκαταλείπει την έρημο και εγκαθίσταται στις όχθες του Ιορδάνη ποταμού.
Εκεί συνεχίζει το κήρυγμα για την έλευση του Σωτήρα, καλεί τους ανθρώπους προς μετάνοια και συγχρόνως βαπτίζει πολλούς από αυτούς που έρχονται να τον ακούσουν. Στον Ιορδάνη πήγε και τον συνάντησε ο Χριστός και του ζήτησε να Τον βαπτίσει.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος βάπτισε τον Ιησού Χριστό στα νερά του Ιορδάνη ποταμού. Κατά τη διάρκεια της βάπτισης άνοιξαν οι Ουρανοί και κατέβηκε το Άγιο Πνεύμα με μορφή περιστεράς και ακούστηκε φωνή απ' τους ουρανούς που είπε "Αυτός είναι ο Υιός μου ο αγαπητός" με τον οποίο θα γίνει η σωτηρία των ανθρώπων. Φανερώνονται λοιπόν έτσι τα τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδος.
Η εορτή λέγεται και Φώτα ή Φώτισμα επειδή "φωτίζει και λαμπραίνει την ψυχή του ανθρώπου και την γλιτώνει από το σκοτάδι της αιώνιας κόλασης". Επίσης ανήμερα Θεοφάνια βαπτίζονταν και οι κατηχούμενοι, παίρνοντας κι αυτοί το φως του Χριστού. Τέλος με την Βάπτιση του Κυρίου μας στον Ιορδάνη ποταμό αγιάζονται τα ύδατα.