Η οδός πήρε το όνομα της από την επέτειο του ΟΧΙ που μεταπολεμικά καθιερώθηκε ως εθνική γιορτή. Την ημερομηνία αυτή ο λαός μας όρθωσε περήφανα το ανάστημα του κι απάντησε ΟΧΙ στο φασισμό.
Ο λαός μας την ημέρα αυτή με καταπληκτική ενότητα κι ομοψυχία πήρε την απόφαση να αναμετρηθεί με τις σκοτεινές δυνάμεις του ολοκληρωτισμού, να χαρίσει στην ελεύθερη ανθρωπότητα την πρώτη νίκη και να διδάξει σ' αυτή αξιοπρέπεια , σταθερές αξίες και ιδανικά...
Συγκράτησε τον εχθρό στην Πίνδο και στο Καλπάκι με δυνάμεις πολύ μικρότερες εκείνων του εχθρού αλλά με τεράστιο ψυχικό σθένος.
Ως τέτοια ημερομηνία η 28η Οκτωβρίου γιορτάζεται και τιμάται κάθε χρόνο.
Μια οδός με ονοματεπώνυμο και άρωμα γυναίκας...
Η οδός πήρε το όνομα της από μια γυναίκα που είχε μεγάλη οικονομική επιφάνεια τη Ζωή Τράντου... Αυτή διέθεσε ένα πολύ μεγάλο χρηματικό ποσό μαζί με το μητροπολίτη Νικηφόρο για την ανέγερση του νέου ιερού ναού του Αγίου Αθανασίου στο Δισπηλιό.
Μια οδός που μυρίζει... άνοιξη και.. μπαρούτη...
Το όνομα της οδού μας φέρνει στο νου το μεγαλύτερο εθνικό μας γεγονός. Είναι η επέτειος της εθνικής μας ανεξαρτησίας.
Ο λαός μας παρά τα λιγοστά μέσα που διέθετε , μόνος και αβοήθητος ξεσηκώθηκε , πήρε τα όπλα και αγωνίστηκε με λεβεντιά και περηφάνια για να καταλύσει το ζυγό της σκλαβιάς που για 400 χρόνια τον βασάνιζε και δυνάστευε την πίστη του τη γλώσσα του , την ιστορία του και την ψυχή του.
Στάθηκε όμως όρθιος και ανέπτυξε δραστηριότητες οικονομικές, και πνευματικές χωρίς να χάσει τις ελπίδες του ούτε στιγμή. Πίστεψε στο δίκαιο αγώνα του και κέρδισε...
Η αντίσταση του λαού μας εναντίον των κατοχικών στρατευμάτων(γερμανικών , ιταλικών και βουλγαρικών)κατά τη διάρκεια της κατοχής 1941-44 , έδωσε το όνομα στην οδό αυτή.
Φυσική προέκταση του έπους του '40 , των μακεδονικών οχυρών και της μάχης της Κρήτης. Ο λαός μας μετά τη γερμανική εισβολή δεν αποδέχτηκε την ήττα. Η Εθνική Αντίσταση πήρε διάφορες μορφές(Ε.ΑΜ., Ε.Λ.Α.Σ., Ε.Δ.Ε.Σ., Ε.Π.Ο.Ν., Ε.ΚΚΑ., Π.Ε.Α.Ν. κ.α.)
261.000 πέθαναν από την πείνα το χειμώνα του '41 , 28.000 έπεσαν στις μάχες , 50.000 εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς κατακτητές και τους Βουλγάρους , 12.500 αυτοί που θανατώθηκαν στα γερμανικά στρατόπεδα , 200.000 αγωνιστές βασανίστηκαν και θανατώθηκαν.
Ο λαός μας δε λύγισε μέχρι τον Οκτώβριο του 1944 που απλώθηκε και πάλι το φως της λευτεριάς!
Το όνομα του ο δρόμος το πήρε από τον Ιερό Ναό του Αγίου Νικολάου που βρίσκεται στην πλαγιά του βουνού στο ψηλότερο σημείο του δρόμου. Ο Αγιος Νικόλαος είναι ο ενοριακός ναός του Δισπηλιοΰ.
Είναι ο πρώτος ναός που χτίσθηκε εδώ. Χτίστηκε στα 1825- 1850 και στην αρχή ήταν εδώ τα κοιμητήρια στην πλαγιά του βουνού, γιατί δρόμος δεν υπήρχε τότε. Επίσης δίπλα από το ναό υπάρχει και η περίφημη σπηλιά του Αγίου Νικολάου. Είναι μια σπηλιά με δύο εισόδους, η οποία μέχρι πριν 200 χρόνια ήταν ασκηταριό. Δηλαδή, διέμεναν ασκητές. Θεωρείται ιερός τόπος και θαυματουργός. Η σπηλιά αυτή είναι και η μία από τις 2 σπηλιές που έδωσαν το όνομα Δισπηλιό.
Βόρεια του χωριού απλώνονται τα ήσυχα νερά της λίμνης Ορεστιάδας με τις γαλάζιες πλάβες να πλέουν αργά μέσα της και με τους οπωρώνες της μηλιάς τριγύρω της. Ανάμεσα στο χωριό και στη λίμνη βρίσκονται η πανέμορφη εκκλησία της Αναλήψεως του Κυρίου, και ο αρχαιολογικός χώρος του προϊστορικού Λιμναίου οικισμού της Νεολιθικής Εποχής. Η περιοχή αυτή ονομάζεται και «νησί» επειδή παλαιότερα πλημμύριζε ολόγυρα από νερά, και οι κάτοικοι χρησιμοποιούσαν βάρκες για να επισκεφτούν την εκκλησία. Στο νησί υπήρχε παλιά και μια προβλήτα για την επικοινωνία μέσω λίμνης με την Καστοριά με μικρά καραβάκια, επειδή δεν υπήρχε η σημερινή οδική αρτηρία. Στην άκρη του «νησιού» υπάρχουν πανύψηλες λεύκες και υγροβιότοπος με καλαμώνες, ο οποίος προστατεύεται από την Ευρωπαϊκή Συνθήκη "ΝΑΤURΑ" 2000.
Στον χώρο που βρίσκεται ο σημερινός ναός του Αγίου Αθανασίου υπήρχε παλαιότερα ένα ομώνυμο εκκλησάκι. Επειδή όμως ήταν πολύ μικρό, γκρεμίστηκε και χτίστηκε περίπου το 1955 ένας μεγαλύτερος ναός από την κυρία Ζωή Τράντου, ομογενή εξ' Αμερικής.
Ο εκκλησιαστικός χώρος τότε περιελάμβανε και το σημερινό Δημοτικό Σχολείο. Το πρόβλημα με το ναό εκείνο ήταν ότι είχε χτιστεί σε 20 εκατοστά θεμέλια πάνω σε ασβεστοκονίαμα και είχε αρχίσει ήδη να καταρρέει πολύ νωρίς. Υπήρχε η προειδοποίηση ότι δεν θα άντεχε σε δυνατό σεισμό. Έπρεπε λοιπόν να κατεδαφιστεί. Έτσι κι έγινε στις 13 Ιουνίου 1991. Τα θεμέλια τέθηκαν από τον τότε Μητροπολίτη Καστοριάς κ.κ. Γρηγόριο Β' Παπουτσόπουλο και τον ιερέα Δισπηλιού Γεώργιο Καράτζιο. Αρχιτέκτων του ναού ήταν ο κ. Γρηγόριος Πουλημένος εξ Αθηνών, ο οποίος είναι Διδάκτωρ Θεολογίας και υπεύθυνος για 4.000 διατηρητέα κτίρια. Επίσης διατηρεί και σχολή αρχιτεκτόνων στην πρωτεύουσα. Ο νεός ιερός ναός εγκαινιάστηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 1999 από το μητροπολίτη Καστοριάς κ.κ. Σεραφείμ Παπακώστα και βρίσκεται στο στάδιο της αγιογράφησης.
Γεννήθηκε στην Καστοριά από πατέρα Δισπηλιώτη και μητέρα Καστοριανή, το 1888. Το όνομα του ήταν Νικόλαος. Τελείωσε το Δημοτικό Σχολείο Δισπηλιού και υπηρέτησε ως δάσκαλος στα χωριά Αμπελόκηποι και Τσάκωνη (1900- 1904) κατά τα χρόνια του Μακεδόνικου Αγώνα. Έζησε όλους του πολέμους της εποχής του. Ήταν πράος, γεμάτος αγάπη για το πλησίον του, αφιλοκερδής, ποτέ δεν ήθελε να προβάλει τον εαυτό του, δυναμικός, μεγαλόψυχος, ευεργετικός προς όλους, ελεήμων, σπλαχνικός. Το 1904 μετέβη στην Ιερά Μονή του Αγίου Νικάνορα στη Ζάβορδα ακολουθώντας την κλίση του να μονάσει. Ο ηγούμενος της Μονής παρατηρώντας την κλίση του στα γράμματα τον έστειλε να τελειώσει το Γυμνάσιο στην Κοζάνη και κατόπιν στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης στην Κωνσταντινούπολη (1916). Παράλληλα εκεί τελείωσε και τη Σχολή Βυζαντινής Μουσικής. Όταν επέστερψε μόνασε στην ιερά μονή Αγίου Νικάνορα και συνόδευσε τα λείψανα του Αγίου στην Καστοριά σε περίοδο που ο λαός της υπέφερε από επιδημία οστρακιάς. Μετά το 1930 υπηρέτησε ως Γραμματέας στην Ιερά σύνοδο. Τότε πήρε και πτυχίο φιλολογίας από το Εθνικό Πανεπιστήμιο. Όταν το 1936 χήρεψε ο θρόνος της Καστοριάς, εκλέχθηκε Μητροπολίτητς της. Παρέμεινε στη θέση του με ζήλο για 22 χρόνια, πρόσφερε πολλές υπηρεσίες στην πατρίδα του σε όλους τους πολέμους. Πεθαίνει στις 14 Αυγούστου 1958 και ώρα 6*.15μ.μ. ενώ χοροστατεί σε νεκρώσιμη ακολουθία στον Αγιο Γεώργιο.